رحلة العبدری (کتاب)کتاب الرحله العبدری، تالیف ابوعبدالله محمد بن محمد بن علی بن احمد ابن سعود عبدری از علما قرن هفتم هجری است. این کتاب، سفرنامه‌ای از وی است که به سرزمین حجاز ، جهت انجام فریضه حج درپی داشته و به زبان عربی نوشته است. ۱ - ساختار کتاباین سفرنامه با دو مقدمه از آقایان دکتر شاکر فحام، رئیس موسسه زبان عربی در دمشق ، و مقدمه و تحقیق آقای دکتر علی ابراهیم کردی آغاز می‌گردد. دکتر کردی در مقدمه خویش از شرح حال مولف و تالیفات وی و روش عبدری در تالیف سفرنامه اش می‌گوید، همچنین از مصادری که عبدری در تالیف این کتاب استفاده نموده است و اهمیت این سفرنامه مطالبی را در این مقدمه متذکر می‌گردد. در ادامه ی کتاب، محقق ارجمند آقای کردی، از روش تحقیق خودش در این کتاب می‌گوید و نسخ معتبر کتاب را نیز معرفی می‌نماید. وی سعی نموده است در پاورقی‌هایی که بر کتاب آورده، به شرح کلمات غریب و رجوع به لسان العرب و قاموس المحیط نماید و احادیث و اشعار و امثال را از منابع اش اخذ کند. همچنین ۱۴ فهرست در پایان کتاب آورده که شامل آیات قرآنی ، احادیث شریف، امثال، اشعار و اراجیز، اسماء و اعلام ، قبائل و جماعات، اماکن، مصطلحات مناسک حج ، اقوال، لغت و موضوعات می‌شود. ۲ - گزارش محتواعبدری در سال ۶۸۸ ق به همراه پسر خردسالش به سوی شرق سفر کرد و در شهرهای بزرگ شمال افریقا توقف‌های طولانی نموده و از مصر با کاروان حج عازم مکه شد و سپس از راه فلسطین به سوی مصر بازگشت و مدتی در قاهره و اسکندریه بود و از راه تلمسان، فاس و مکناس به ساحل اقیانوس اطلس رسید و در آن جا به خانواده‌اش پیوست. عبدری توصیف دقیقی از مواضع و محل‌های جغرافیایی و آثار قدیم و اخلاق مردم محلی ارائه می‌دهد، در واقع سفرنامه ی وی، ادامه دهنده راهی است که ابن عربی در سفرنامه نویسی شروع کرده بود. اسلوب زیبا و توجه به تمامی جوانب زندگی مردم باعث شده تا این اثر مورد توجه مردم محلی قرار گیرد. این سفرنامه از جهت این که یک سفرنامه ادبی است، حائز اهمیت ویژه‌ای می‌باشد؛ زیرا که مولف آن نیز یک شخص ادیب و عالمی از علماء مغرب می‌باشد و تمام اهتمامش را در این سفرنامه به جنبه ی علمی، در سفر به کشورهایی که پیموده است، صرف کرده، لذا سفرنامه ی وی متضمن شرح حال علمایی است که در سفرش با آنها روبه‌رو گشته و بسیاری از طبیعت‌ها و عادات، اخبار و اشعار آنان ر ا که در غیر این سفرنامه نمی‌یابیم، ذکر کرده است. وی به دو سبب به این سفر اقدام نموده است؛ که به مدت سه سال به طول انجامیده است. اول این که قصد اقامه ی فریضه حج و زیارت اماکن مقدس و رسیدن به صالحین را داشته، دوم میل وی به ملاقات با علماء و مشایخ و کسب علم از آنان را داشته است. لذا عبدری همان‌طور که در سفرنامه اش مشهود است، در شهرهایی که پیموده از سوال در احوال علمی و فرهنگی در آن شهرها دریغ ننموده است. و هر جا که در این سفرنامه، به مجموعه‌ای از علما رسیده، شروع به حمد و ثناء آنان گشوده است؛ مانند شهر تونس . [۱]
رحلة العبدري، ابوعبدالله محمد بن محمدالعبدري ، ص۱۰۸.
و هر جا که چنین نبوده تمجیدی از آن شهر ننموده است، بلکه زبان به نقد جاری کرده؛ مانند دو شهر قابس و طرابس .۳ - پانویس
۴ - منبعنرم افزار جغرافیای جهان اسلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور). |